به پلاستیک، «نه» بگوییم!

فرض کنیم یک پلاستیک کشیده‌ایم روی سرمان و می‌خواهیم نفس بکشیم. با هر بار دم، پلاستیک توی دهنمان فرو می‌رود. اگر برای طولانی مدت به این کار ادامه دهیم یا پلاستیک طوری دور گردنمان بپیچد که راه هوا را ببندد، برای تنفس دچار مشکل می‌شویم و حتی ممکن است اتفاق ناگواری برایمان بیفتد. بعضی بچه‌ها وقت بازی و از روی عدم آگاهی این کار را انجام می‌دهند و اغلب هم با برخورد شدید پدر و مادر مواجه می‌شوند. حالا بد نیست بدانیم طبق آمار جهاني روزانه سه و نيم ميليون تن زباله در سراسر دنيا توليد مي‌شود که سهم ايران در اين توليد به 40 هزار تن در روز مي‌رسد که 15/1 درصد توليد زباله در جهان است. واضح است! باید زودتر پلاستیک را از روی سر زمین بیچاره برداریم وگرنه خفه می‌شود و زندگی روی زمین مرده ناممکن.
به دور و برتان نگاه کنید و ببینید چند درصد لوازمی که می‌بینید از پلاستیک ساخته شده‌اند. بدنه مونیتور، کیبرد، سطل زباله، گوشی موبایل، هدفون، لنز توی چشمتان، سلفون روی کتابی که تازه خریده‌اید و ... پلاستیک‌ها زندگی را در نگاه اول آسان کردند اما در طولانی مدت قرار است زندگی آسان شده را از زمین بگیرند. در همین راستا و برای فرهنگ سازی استفاده درست از پلاستیک، بیست و یکم تیرماه- جمعه‌ای که گذشت- روز بدون نایلکس نامگذاری شد. اگر به طور کامل در جریان ضررهای پلاستیک برای چرخه حیات باشیم، به اهمیت وجود چنین روزی پی می‌بریم. شاید در مرحله اول نتوانیم مواد خیلی از ابزاری که استفاده می‌کنیم را تغییر دهیم اما می‌توانیم تا جایی که امکان دارد از پلاستیک استفاده نکنیم. به گفته سيد مجيد حسيني؛ معاونت خدمات شهري شهرداري تهران هر فرد تهراني به طور متوسط روزانه سه پلاستيک وارد چرخه محيط زيست مي‌کند که اين رقم معادل 500 تن در هر روز است. برای همین ستاد محيط زيست و توسعه پايدار شهرداري تهران، سازمان ميادين ميوه وتره بار و شرکت خدماتي کالاي شهروند به منظور ارتقاء سطح دانش عمومي شهروندان نسبت به مضرات استفاده از کيسه‌هاي پلاستيکي بر سلامت و محيط زيست شهري روز 21 تيرماه به نام روز بدون نايلکس نامگذاري کردند و  در تمامي بازارها و ميادين ميوه و تره بار و فروشگاه هاي شهروند از 10 تيرماه اطلاع، رساني از طريق تبليغات محيطي و آموزش چهره به چهره آغاز شده و در بعضي از ميادين و فروشگاه‌هاي سطح شهر کيسه‌هاي پارچه‌اي به شهروندان ارائه شد.
با توجه به رویش پلاستیک‌ها در سطح شهر و کنار جاده‌ها و تبدیل شدن نایلون به عضو لاینفک خیابان و بیابان، این اقدام شهرداری حرکتی شایسته تحسین است و امیدواریم با تداوم این حرکت موجی در جهت کاهش استفاده از پلاستیک ایجاد شود و شهروندان زمان خرید تا جایی که ممکن است از گرفتن آن خودداری کنند. البته جایگزین کردن کیسه‌های پارچه‌ای به جای نایلونی گام اول است و کافی نیست اما وقتی شهروندان به کیسه‌های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف «نه» گفتند و برای سلامت خودشان و محیط زیست ارزش قائل شدند و این فرهنگ نهادینه شد، کم کم این نیاز حس می‌شود که مخترعان و اندیشمندان به فکر تولید موادی جایگزین برای پلاستیک باشند. چون مردم به مضرات بی‌شمار پلاستیک آشنا شدند و نمی‌توانند به سادگی حضور این ماده سمی را در زندگی خود تحمل کنند و نسبت به اینکه پلاستیک در حین تجزیه مواد سمی و خطرناکی همچون پلی استرین، بیسفنول آ و استیرن تریمر را وارد محیط می‌کند، بی‌تفاوت باشند. و برایشان مهم نباشد که تجزیه یک کیسه پلاستیکی در طبیعت بین صد تا هزار سال طول می‌کشد و بیشتر از یک میلیارد تن پلاستیک دور انداخته شده از دهه 1950 میلادی هنوز هم از بین نرفته‌اند و احتمالا تا صدها سال بعد هم در طبیعت باقی خواهند ماند!
مثلا شرکت کوکا کولا به تازگی در اقدامی مبتکرانه دست به تولید نوشابه‌هایی زده که به جای بطری پلاستیکی و شیشه‌ای بطری‌هایی از جنس یخ دارد؛ نواری دور شیشه وجود دارد که نگه داشتن شیشه را راحت‌تر می‌کند و بعد مصرف آب می‌شود.  این محصول هم اکنون فقط در کلمبیا پخش شده و ممکن است در ابتدای راه ایراداتی به این بطری‌ها وارد شود که مثلا به اندازه بطری شیشه‌ای و پلاستیکی بهداشتی نیستند و هزینه تولید بالایی دارند، اما تفکری که باعث این ابتکار می‌شود بسیار ارزشمند است و این نوید را می‌دهد که در مراحل بعدی ابتکارهای جدیدتری برای حذف بطری پلاستیکی داشته باشند که نواقص طرح اولیه را نداشته باشد.  
در هند و کشورهای جنوب آسیا نیز سال‌های سال است که از ظرف‌های ساخته شده از برگ گیاهان برای غذا خوردن استفاده می‌کنند. درختان پهن برگ‌ را برای این کار پرورش می‌دهند و آنها را ضد عفونی و پرس می‌کنند و برای خوردن غذا استفاده می‌کنند یکی از بهترین و ارزان‌ترین روش‌ها برای جلوگیری از آلودگی زیست بوم است.

واضح است که رسیدن به زندگی با حداقل پلاستیک، همیاری و درک دو طرفه بین شهروندان و مسئولان را می‌طلبد و نمی‌شود منتظر ماند تا شرکت‌ها و کارخانه‌ها موادی جایگزین پیدا کنند تا شهروندان کمتر از پلاستیک استفاده کنند. پس برای گام اول چند نکته ساده را رعایت کنیم:
-    از لیوان و قاشق و چنگال و ظروف با دوام استفاده کنیم نه یکبار مصرف.
-    به جای آب معدنی، آب شیر فیلتر شده استفاده کنیم و آن را در فلاسک استیل نگهداری کنیم.
-    کمتر اسباب بازی پلاستیکی برای بچه‌ها بخریم. به وسایل بازی چوبی هم می‌شود فکر کرد.
-    ظروف شیشه‌ای را دور نیاندازیم و از آنها برای نگهداری غذا در یخچال استفاده کنیم. مانند شیشه‌های بزرگ مربا.
-    کیسه‌های نایلونی را کنار بگذاریم.
-    هنگام خرید، بین ظرف شیشه‌ای و پلاستیکی، شیشه را انتخاب کنیم.
-    با کامپوست کردن زباله‌های تَر نیازمان را به کیسه پلاستیکی کاهش دهیم.
جز این موارد برخی افراد خلاق از بطری‌های پلاستیکی و سایر پلاستیک‌های دور ریز، لوازم کاربردی جدید یا تزئینی درست می‌کنند که باید این خلاقیت و هنرشان را تحسین کرد. در ادامه می‌توانید عکس چند خلاقیت زیبا را تماشا کنید و به پلاستیک‌هایی راه نفس زمین را بند آوردند، فکر کنید.